W polskim systemie karnym prawa kobiet i mężczyzn pozbawionych wolności są równe. Ale istnieją wyjątki wynikające z różnic płci, ponieważ zgodnie z obserwacjami pracowników Służby Więziennej kobiety mają dużo większą trudność w dostosowaniu się do warunków izolacji w jednostkach penitencjarnych.
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w zakładach karnych i aresztach śledczych przebywa 74 130 osadzonych, z czego 3 200 to kobiety. Z roku na rok liczba osadzonych kobiet systematycznie wzrasta (w 1989 w jednostkach penitencjarnych przebywało 847 kobiet). Polskie prawo przewiduje szereg odstępstw od ogólnie obowiązujących zasad odbywania kary pozbawienia wolności. Regulacje te są ujęte w kodeksie karnym wykonawczym oraz w przepisach wykonawczych (przede wszystkim regulamin organizacyjno-porządkowy wykonywania kary pozbawienia wolności:
Najważniejsze z regulacji to:
- kobiety odbywają karę pozbawienia wolności odrębnie od mężczyzn
- skazana kobieta odbywa karę w zakładzie karnym typu półotwartego, chyba że stopień demoralizacji lub względy bezpieczeństwa przemawiają za odbywaniem kary w zakładzie karnym innego typu.
- kobiecie ciężarnej lub karmiącej zapewnia się opiekę specjalistyczną.
- wobec osadzonych kobiet ciężarnych i karmiących dyrektor zakładu karnego może dokonywać, na wniosek lekarza lub po zasięgnięciu jego opinii, odstępstwa od przewidzianego w regulaminie sposobu wykonywania kary w zakresie wynikającym z potrzeb stanu fizycznego lub psychicznego tych kobiet
skazaną kobietę ciężarną przenosi się na dwa miesiące przed przewidywanym terminem porodu do szpitalnego oddziału ginekologiczno-położniczego w zakładzie karnym lub areszcie śledczym - skazana kobieta korzysta co najmniej raz dziennie z ciepłej wody oraz dwa razy w tygodniu z ciepłej kąpieli
- wobec kobiet ciężarnych, karmiących lub sprawujących opiekę nad własnymi dziećmi w domach matki i dziecka nie stosuje się niektórych kar dyscyplinarnych (pozbawienia możliwości otrzymania paczek żywnościowych, na okres do 3 miesięcy, pozbawienia lub ograniczenia możliwości dokonywania zakupów artykułów żywnościowych lub wyrobów tytoniowych na okres do 3 miesięcy, umieszczenia w celi izolacyjnej na okres do 28 dni. względem kobiet o widocznej ciąży, w zakresie środków przymusu bezpośredniego, funkcjonariusz może użyć wyłącznie siły fizycznej w postaci technik obezwładnienia). (Więcej o domach matki i dziecka przeczytasz tutaj).
- skazana kobieta ciężarna lub karmiąca ma prawo do dłuższego spaceru oraz do dodatkowych zakupów artykułów żywnościowych dopuszczonych do sprzedaży w zakładzie karnym, za środki pieniężne, które pozostają do dyspozycji w depozycie.
Kobiety mogą również skorzystać z możliwości odroczenia kary pozbawienia wolności. Odroczenie takie nie musi być udzielane jednorazowo, jednak sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności na okres do roku, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. W stosunku do skazanej kobiety ciężarnej oraz osoby skazanej samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka. Odroczenie może być udzielone kilkakrotnie, jednak łączny okres odroczenia nie może przekroczyć okresów wskazanych powyżej. Należy jednak pamiętać, że takie odroczenie w wykonywaniu kary ma jedynie charakter fakultatywny.