Możliwość wniesienia skargi na przewlekłość postępowania bez nieuzasadnionej zwłoki ma za zadanie zapobieganie celowemu przedłużaniu prowadzenia postępowania sądowego. Zasady wnoszenia skargi, tryb jej wniesienia i rozpatrywania regulowany jest przez ustawę z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179 poz. 1843).

Ustawa reguluje zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi na przewlekłość postępowania strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek działania lub bezczynności sądu.

Kiedy mamy do czynienia z przewlekłością postępowania?

Przewlekłość postępowania, zgodnie z ustawą ma miejsce jeżeli postępowanie danej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy lub w przypadku gdy postępowanie trwa dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego.

Aby rozstrzygnąć czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania należy poddać ocenie terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego.

Należy przy tym uwzględnić:

• charakter sprawy,
• stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości,
• znaczenie dla strony, która wniosła skargę,
• rozstrzygniętych w niej zagadnień
• zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Kto jest uprawniony do wniesienia skargi?

Zgodnie z Ustawą możliwość wniesienia skargi mają:

• w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe — strona;
• w postępowaniu w sprawach o wykroczenia — strona;
• w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary — strona lub wnioskodawca;
• w postępowaniu karnym — strona oraz pokrzywdzony, nawet jeśli nie jest stroną;
• w postępowaniu cywilnym — strona, interwenient uboczny i uczestnik postępowania;
• w postępowaniu sądowo-administracyjnym — skarżący oraz uczestnik postępowania na prawach strony;
• w postępowaniu egzekucyjnym oraz w innym postępowaniu dotyczącym wykonania orzeczenia sądowego — strona oraz inna osoba realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu.

Gdzie wnieść skargę na przewlekłość postępowania?

Skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w toku postępowania w sprawie. Taką skargę należy złożyć do Sądu przed którym toczy się postępowanie. Sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie,

• jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym — właściwy do jej rozpoznania jest Sąd Najwyższy.
• jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym lub Naczelnym Sądem Administracyjnym — właściwy do jej rozpoznania jest Naczelny Sąd Administracyjny.
• Sądem właściwym do rozpoznania skargi dotyczącej przewlekłości postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego jest sąd okręgowy, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności, a gdy egzekucja lub inne postępowanie dotyczące wykonania orzeczenia sądowego prowadzone jest w dwu lub więcej okręgach — sąd, w okręgu którego dokonano pierwszej czynności.

Wymogi formalne składanej skargi

Składana do właściwego Sądu skarga musi spełniać warunki pisma procesowego.
Ponadto muszą zostać w niej umieszczone następujące informacje:

• żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy,
• przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie.

Jak przebiega rozstrzygnięcie skargi?

Sąd, do którego wniesiono skargę przedstawia ją niezwłocznie sądowi właściwemu wraz z aktami sprawy, w której toczy się postępowanie. Sąd rozpoznaje skargę w składzie trzech sędziów.
Jeżeli skarga nie spełnia wymogów formalnych zostaje ona odrzucona bez wzywania składającego do uzupełnienia braków.
Sąd wydaje orzeczenie w terminie dwóch miesięcy, licząc od daty złożenia skargi. Skargę niezasadną sąd oddala. Jeżeli skarga zostanie uwzględniona, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

Na żądanie skarżącego lub z urzędu sąd może zlecić podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty albo przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie – zalecenia nie mogą wkraczać w zakres oceny faktycznej i prawnej sprawy.

Na żądanie skarżącego sąd uwzględniając skargę może przyznać od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika – od komornika, sumę pieniężną w wysokości od 2 tysięcy złotych do 20 tysięcy złotych.

Strona, której skargę uwzględniono może dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa albo solidarnie od Skarbu Państwa i komornika. Postanowienie uwzględniające skargę wiąże sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie lub zadośćuczynienie.

Co potem? Czy i kiedy można złożyć kolejną skargę?

Skarżący może wystąpić nową skargą w tej samej sprawie po upływie 12 miesięcy, a w sprawie egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego po upływie 6 miesięcy, od daty wydania przez sąd orzeczenia.

Strona, która w ogóle nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania, może dochodzić na podstawie art. 417 k.c. (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy.

Warto wiedzieć

• Skarga podlega stałej opłacie w wysokości 100 zł
• Jeśli skargę wniosło kilka osób, każda z nich uiszcza opłatę oddzielnie. Jeżeli została uiszczona jedna opłata bez odpowiedniego wskazania, uznaje się, że wniosła ją osoba wymieniona jako pierwsza w skardze.
• Uwzględniając skargę, sąd z urzędu zwraca uiszczoną od niej opłatę.