Na świecie od lat toczy się debata na temat tego, w jaki sposób należy traktować skazanych i osadzonych w zakładach karnych i jak komfortowe więzienia będą wpływać na procesy resocjalizacji osadzonych. 

Dwie ścierające się poglądami strony dyskutują, czy skuteczniejsza jest resocjalizacja oparta o godne warunki, wygodę i wsparcie w szeroko pojętym rozwoju i edukacji  przestępców czy też przeciwnie – rygor, dryl, zaspokojenie wyłącznie najbardziej bazowych potrzeb życiowych i upokorzenie, uzasadniając złe warunki odbywaniem kary i wykluczeniem ze społeczeństwa.

Pierwszy obóz najsilniej reprezentuje Norwegia czy Dania, drugi – USA, Rosja oraz kraje trzeciego świata. Jak wynika z danych, większą skuteczność wydaje się mieć łagodne podejście norweskie czy duńskie – tu zaledwie 20% osadzonych wraca po wyjściu na wolność do więzień. Dla porównania, w USA ten odsetek wynosi aż 60%. Polska wydaje się stać w tym sporze gdzieś pośrodku. Sprawdźmy, jak wyglądają najbardziej „luksusowe” zakłady karne na świecie.

• Storstrøm – Dania, Gundslev

Znane na świecie z warunków bytowych, porównywanych do nadmorskich, eleganckich hoteli. Działający od 2017 roku zakład karny mieści 250 osadzonych. Architektura projektowana była w zgodzie z zasadą przyjaznej resocjalizacji – humanitarnie, wygodnie i przyjaźnie dla skazanych. Niska zabudowa o kameralnym charakterze, przeszklone fasady i nowoczesne wyposażenie wnętrz. W więzieniu znajduje się przestronna kaplica, świetnie wyposażona sala do ćwiczeń, sala gimnastyczna z miejscem do gry w koszykówkę czy piłkę nożną, kameralne sale do jogi.

Dziedzińce zewnętrzne wypełnione są zielenią i spacerowymi chodniczkami. Nie brakuje również miejsc do relaksu – wygodne fotele, hamaki pod gołym niebem – to tylko część z dostępnych atrakcji. Cele to jednoosobowe, przytulne pokoje z nowoczesnymi meblami w stylu minimalistycznym, telewizorem, szafą na ubrania, lodówką oraz własną łazienką. Osadzeni mają do dyspozycji szeroki program edukacyjny, zajęcia plastyczne i możliwość zdobycia wykształcenia. Mogą spotykać się z rodzinami i pracować. Właściwie, gdyby nie wysoki mur wokół zakładu, można pomyśleć, że to elegancki, nowoczesny hotel.

• Vestre Faengsel – Dania, Kopenhaga

Ten męski zakład zamknięty mieści nieco ponad 500 skazanych. Zakład karny ma długą historię – powstał w 1895 roku. Odsiadywane tu wyroki nie mogą przekraczać 5 lat. Osadzeni mogą spędzać tu czas na różnych zajęciach: jest doskonale wyposażona siłownia, biblioteka z bogatymi zbiorami, nowoczesne centrum medyczne, świadczące opiekę na bardzo wysokim poziomie i sklep, którego asortyment – z wyjątkiem alkoholu – pozwala kupić absolutnie wszystko, o czym można pomyśleć. Osadzeni chodzą we własnych ubraniach. Wiele się mówi również o tutejszym dostępie do edukacji. Więźniowie podczas odsiadywania wyroku kończą szkoły i zdobywają wykształcenie. To nie koniec… Osadzeni otrzymują zasiłek 50 koron dziennie (to około 30 złotych). Jeśli to nie wystarcza na zaspokojenie ich potrzeb, mają możliwość zarabiania od 20 do 40 koron za godzinę pracy.

• Stadelheim – Niemcy, Monachium

Stary budynek z 1894 roku z dość mroczną historią wielu wykonanych dawniej wyroków śmierci. Dziś więzienie uważane jest za jedno z najbardziej nowoczesnych i wygodnych w Europie. Budynki podzielone są na części męską oraz damską. Zabudowa roztacza się okręgiem wokół dużego boiska sportowego między nimi. Osadzeni mają tu do dyspozycji kaplicę, bogato wyposażoną bibliotekę i szeroki program edukacyjny. Obok zajęć artystycznych, mogą zdobywać wykształcenie, uczestniczyć w kursach językowych, IT i pracować. Mężczyźni zarabiają pracując w pralni, warsztatach, a kobiety w ogrodnictwie i pracy biurowej. Proces resocjalizacji wspiera zespół psychologów, kadry managerskiej i pracowników socjalnych. Ponadto, kobiety mogą wychodzić na dozorowane spacery poza teren więzienia.

• Halden Fengsel – Norwegia, Halden

Zakład karny w Norwegii, w którym przebywa około 250 więźniów – mężczyzn. Skazani to przestępcy osądzeni za poważne przestępstwa – gwałty, zabójstwa. To kolejny przykład zakładu karnego, w którym osadzonych traktuje się z szacunkiem i dąży do wsparcia w szeroko rozumianym rozwoju osobistym. Osadzeni dysponują studiem dźwiękowym, pobierają lekcje gotowania i uczestniczą w licznych zajęciach, które mają rozwijać ich pasje i zainteresowania. Piękna architektura i starannie dopracowane aranżacyjnie wnętrza. Wygodne, w pełni wyposażone i komfortowe cele – pokoje dla jednej osoby. W zakładzie karnym znajduje się budynek przeznaczony do nocowania rodzin i bliskich osadzonych. Wokół budynków starannie wypielęgnowany teren zielony z bujną roślinnością. Strażnicy nie są uzbrojeni, nie posiadają nawet kajdanek.

• Horserod – Dania

Otwarty zakład dla mężczyzn i kobiet, w którym przebywa nieco ponad 200 osób. Skazani mają wyroki maksymalnie do 5 lat. Niska zabudowa z małymi domkami, w których znajdują się komfortowe, nowoczesne pokoje jednoosobowe. Wokół zabudowań wypielęgnowane trawniki i ścieżki biegowe. Osadzeni mają tu do dyspozycji bibliotekę, kościół, sale sportowe i liczne kursy oraz programy edukacyjne. Jednym z nich jest kurs zarządzania gniewem prowadzony przez psychologów. W zakładzie panują unikalne zasady. Osadzeni żyją własnym życiem – wstają i kładą się kiedy chcą, drzwi w domkach zamykane są o godzinie 22:00. Jeśli chcą, mogą pracować w ogrodzie lub warsztatach, a pieniądze wydają w sklepie z bogatym asortymentem (bez alkoholu).

W więzieniu znajduje się również tak zwana strefa rodzinna, w której osadzeni mogą mieszkać z dziećmi czy partnerami. Dla mniej zdyscyplinowanych wydzielona jest strefa zamknięta, w której rygor jest nieco większy. Tam przebywają na przykład więźniowie, którzy zostali przyłapani na przyjmowaniu narkotyków. Zasady są tu oparte na wzajemnym zaufaniu pomiędzy opiekunami – bo ciężko nazwać ich strażnikami – a osadzonymi. Osadzeni wiedzą, że jeśli naruszą regulamin i ogólnie przyjęte reguły, mogą trafić do więzienia o ostrzejszym rygorze i znacznie mniej przyjemnych warunkach bytowych.