Celem tworzenia przy Zakładach Karnych domów dla matki z dzieckiem jest umożliwienie matce odbywającej karę pozbawienia wolności sprawowania stałej i bezpośredniej opieki nad dzieckiem. 

Dziecko może przebywać w domu do trzeciego roku życia, ale ze względów wychowawczych lub zdrowotnych okres ten może zostać wydłużony lub skrócony. Decyzja o przyjęciu do domu matki z dzieckiem podejmowana jest przez dyrektora danego Zakładu Karnego na podstawie pisemnego wniosku matki wraz z dołączonym aktem urodzenia dziecka.

Jeżeli względy wychowawcze lub zdrowotne, potwierdzone opinią lekarza lub psychologa, przemawiają za rozdzieleniem matki i dziecka, następuje to po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego oraz ojca dziecka, który posiada prawa rodzicielskie. W przypadku braku zgody lub braku możliwości jej uzyskania decyzję o rozdzieleniu podejmuje sąd opiekuńczy.

Obecnie istnieją dwa domy dla matki z dzieckiem: w Grudziądzu i Krzywańcu.

W czasie okresowego braku możliwości sprawowania przez matkę stałej i bezpośredniej opieki nad dzieckiem, opiekę ta sprawuje pielęgniarka i wychowawca. Jeżeli dziecko musi opuścić dom przed terminem zwolnienia matki z jednostki penitencjarnej, Zakład Karny pomaga matce, tak aby mogła ona starać się o oddanie dziecka pod opiekę rodziny lub o umieszczenie go w placówce opiekuńczo wychowawczej położonej w okolicy Zakładu Karnego, w którym przebywa matka.

Posiłki dla dzieci przebywających w domach matki i dziecka sporządzane są w kuchni pod okiem dietetyka i zgodnie z wytycznymi pediatry. Dzieciom adekwatnie do wieku i indywidualnych potrzeb przysługują bielizna, odzież, obuwie i inne niezbędne przedmioty osobistego użytku.

Personel domu składa się z: lekarza pediatry, psychologa, pielęgniarki, dietetyka i wychowawcy. Wszyscy funkcjonariusze Służby Więziennej, którzy mają kontakt z dziećmi przebywającymi w domu nie używają mundurów.

Wyposażenie pomieszczeń powinno być jak najbardziej podobne do warunków domowych. W domach matki z dzieckiem powinny się znajdować: pokoje sypialne dla matek i dzieci, sale do zajęć wychowawczych i pielęgnacyjnych, pomieszczenia do udzielania świadczeń zdrowotnych, pomieszczenia umożliwiające przygotowanie posiłków, pomieszczenia sanitarne i gospodarcze, pokoje dla personelu oraz pomieszczenie izby chorych.

W domach dla matki z dzieckiem powoływany jest przez Dyrektora Zakładu Karnego zespół opiekuńczo- wychowawczy, w którego skład wchodzi: kierownik domu- lekarz pediatra, psycholog, pielęgniarka i wychowawca. Główne zadania jakie stoją przed zespołem polegają na planowaniu zajęć dydaktycznych, edukacyjnych, wychowawczych, terapeutycznych i resocjalizacyjnych dla matek oraz prowadzenie z udziałem matek działań opiekuńczych zapewniających prawidłowy rozwój psychofizyczny dzieci. Zespół wykonuje także kwartalne oceny postaw macierzyńskich, rozpoznaje i przygotowuje warunki właściwej adaptacji społecznej matek i dzieci. Członkowie zespołu utrzymują kontakt z rodzinami, organami pomocy społecznej i placówkami opiekuńczo-wychowawczymi.