W toczącym się postępowaniu karnym jedną ze stron jest pokrzywdzony, czyli osoba której dobro prawne zostało naruszone. Jeżeli pokrzywdzony chce brać czynny udział w toczącym się postępowaniu sądowym musi zostać oskarżycielem posiłkowym. W przeciwnym wypadku nie będzie mógł aktywnie uczestniczyć w postępowaniu (zadawać pytań świadkom i osobom oskarżonym, składać wniosków dowodowych lub złożyć apelacji od wyroku). Oskarżyciel posiłkowy ma realny wpływ na przebieg postępowania przed Sądem.

Oskarżyciel posiłkowy jako jedna ze stron biorących czynny udział w przebiegu procesu ma szereg uprawnień.

Oskarżyciel posiłkowy może:

• zgłaszać wnioski dowodowe
• zadawać pytania osobom przesłuchiwanym przez Sąd (oskarżonemu, świadkom, biegłym)
• brać udział w czynnościach dowodowych podczas rozprawy
• zapoznawać się z aktami z postępowania
• zabierać głos podczas mowy końcowej
• składać wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku
• składać środki zaskarżenia (np. apelację)

Oskarżyciel posiłkowy jest w swoich działaniach niezależny. Jego zadaniem jest wspieranie oskarżenia, ale może on w odmienny sposób oceniać dowody, składać wnioski dowodowe lub przedstawiać swoje stanowisko w zakresie kary. Oskarżyciel posiłkowy podczas rozprawy zajmuje miejsce po prawej stronie, przed stołem sędziowskim, obok prokuratora.

Wyróżniamy dwa rodzaje oskarżycieli posiłkowych:

1. Oskarżyciel posiłkowy uboczny- działa w postępowaniu obok oskarżyciela publicznego. Pokrzywdzony, aby zostać oskarżycielem posiłkowym musi złożyć do sądu, w którym będzie toczyć się sprawa oświadczenie.
2. Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny/ samoistny- działa samodzielnie, zastępuje oskarżyciela publicznego (prokuratora) w momencie gdy ten odmawia wszczęcia postępowania lub umarza je nie kierując sprawy do rozpatrzenia przez sąd. Aby pokrzywdzony mógł działać samodzielnie jako oskarżyciel posiłkowy muszą być spełnione określone warunki (więcej o subsydiarnym akcie oskarżenia przeczytasz tu):
   1. 1. prokuratura odmawia wszczęcia postępowania przygotowawczego lub umarza postępowanie
         postanowienie zostało zaskarżone zażaleniem do sądu
      2. sąd uchyla postanowienie prokuratora, wskazując powody uchylenia lub okoliczności, które należy wyjaśnić lub czynności, które powinny zostać przeprowadzone
         prokurator ponownie nie znajduje podstaw do wszczęcia postępowania lub ponownie umarza już wszczęte powstępowanie
      3. postanowienie zostało zaskarżone zażaleniem do prokuratora nadrzędnego, a ten utrzymał postanowienie w mocy.
3. Oskarżyciel posiłkowy konkurujący- w postępowaniu w sprawach o wykroczenia ścigane na wniosek pokrzywdzonego pokrzywdzony może wnieść skargę i wniosek o ukaranie niezależnie od skargi wniesionej przez oskarżyciela publicznego. W przypadku pozostałych wykroczeń pokrzywdzony jako oskarżyciel posiłkowy może zawnioskować o ukaranie jeśli w ciągu miesiąca od powiadomienia o wykroczeniu organu uprawnionego do występowania w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego nie zostanie powiadomiony o wniesieniu przez ten organ wniosku o ukaranie albo otrzyma zawiadomienie o braku podstaw do tego. W polskim

Obowiązujące terminy:
Oświadczenie o chęci przystąpienia do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego należy złożyć do sądu w ściśle określonych terminach:
w procesie karnym- od wniesienia aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego do momentu otwarcia przewodu sądowego (do chwili odczytania aktu oskarżenia). Oświadczenie może być złożone w formie pisemnej lub ustnie do protokołu, przed sądem.
w sprawach o wykroczenia- do 7 dni od daty otrzymania zawiadomienia z Policji o przesłaniu do sądu wniosku o ukaranie

Oświadczenie w przypadku oskarżyciela posiłkowego ubocznego może złożyć sam pokrzywdzony lub jego pełnomocnik.
W przypadku oskarżyciela subsydiarnego oświadczenie składa wyznaczony przez pokrzywdzonego pełnomocnik.